کربوهیدراتها منبع مهم انرژی برای متابولیسم انسان هستند . گلیکوژن عضله اسکلتی و گلوکز خون مشتق شده از کبد، کربوهیدراتهای قابل دسترسی هستند که بعنوان منابع اولیه سوخت در خلال ورزش هوازی و بی هوازی مورد استفاده قرار می گیرند. در خلال ورزش شدید، تجزیه گلیکوژن عضله یا گلوکز خون به اسید لاکتیک منجر به خستگی عضلانی می شود. استفاده از رژیم کربوهیدرات در ابتدا، در خلال و بعد از ورزش می تواند به طور زیادی عملکرد عضله را از طریق افزایش ذخایر گلیکوژن کبد و عضله یا از طریق حفظ هموستاز گلوکز خون بهبود بخشد. تحقیق اخیر بر روی متابولیسم کربوهیدرات در خلال ورزش ثابت کرده است که :
1- گلوکز خون یک منبع انرژی مهم هنگامی که ورزش سبک طولانی بیش از دو ساعت ادامه یابد می باشد.
2- متابولیسم کربوهیدرات در خلال ورزش توسط متغیر پیچیده هورمونی و کنترل موضعی تنظیم می شود.
3- انتقال گلوکز در عضله به طور قابل توجهی تجزیه گلوکز و ساخت گلیکوژن را در طی ورزش و بعد از آن تنظیم می کند.
4- اثر مکمل کربوهیدرات در خلال ورزش بستگی به میزان تخلیه معده و نوع و زمان و مقدار هضم کربوهیدرات دارد.
5- دوباره سازی گلیکوژن بعد از ورزش نیز بستگی به نوع، زمان و مقدار کربوهیدرات هضم شده بعد از ورزش دارد.
هدف از این بخش بررسی این موضوعات در ارتباط با متابولیسم کربوهیدرات و فراهم نمودن راهنمایی های عملی برای تغذیه کربوهیدرات و عملکرد ورزشی بهینه می باشد.
مصرف کربوهیدرات و متابولیسم
الف ـ رژیم غذایی ، هضم و ذخیره سازی
قندها شامل منوساکارید ها، (گلوکز و فروکتوز) ، دی ساکاریدها (ساکارز ، مالتوز و لاکتوز) و پلی ساکاریدها (نشاسته، سلولز، همی سلولز و پکتین) می باشند
این بخش درباره کربوهیدراتهای قابل دسترسی بحث می کند یعنی آنهایی که می توانند بوسیله آنزیمهای هضم کننده ، هیدرولیز شده و در روده کوچک جذب شوند. کربوهیدراتها در معده و روده کوچک به منوساکاریدها تجزیه می شوند که غالباً به صورت گلوکز می باشند. گلوکز و گالاکتوز به وسیله مکانیسم انتقال فعال جذب می شود ولی فروکتوز توسط انتشار تسهیل شده جذب می شود. میزان جذب گلوکز دو برابر فروکتوز است. منوساکاریدهای جذب شده از طریق سیاهرگ باب کبدی به کبد حمل می شوند. فروکتوز از گذرگاه گلیکونئوژنز به پیروات تبدیل می شود و در کبد به استیل کوآ تبدیل شده و به عنوان سوبسترایی برای ساخت اسید چرب وتری گلیسیرید و گلیکوژن مورد استفاده قرار می گیرد. ذخیره کلی کربوهیدرات به صورت گلیکوژن در بدن کم است. در کبد و عضلات 1 تا 20% ذخیره می شود. بیشترین ذخیره به عنوان سوخت تری گلیسیرید است که در ابتدا 80% در بافت چربی ذخیره می شود. منبع ذخیره دیگر پروتئین است (17%) با این وجود، اسیدهای آمینه مشتق شده از پروتئین، ابتدا برای سوخت پروتئین و عملکردهای آنابولیکی دیگر در افرادی که به اندازه کافی کربوهیدرات و پروتئین دارند مورد استفاده قرار می گیرند. 1 تا 3% از کل انرژی مصرفی در خلال ورزش توسط آمینواسیدها است. بنابراین واضح است که لیپیدوکربوهیدرات دوسوبسترای انرژی مهم را از لحاظ فیزیولوژیکی در افراد با رژیم غذای طبیعی هم در حالت ناشتا و هم در خلال ورزش تشکیل می دهند.
غلظت گلیکوژن کبد از عضله اسکلتی بیشتر است (از 4% تا 8%) گلیکوژن عضله کمتر از 5/1% است و برای رسیدن به 3% نیاز به بارگیری کربوهیدرات دارد. با این وجود مقدار کلی گلیکوژن ذخیره شده در عضله (300 تا 400 گرم) بیشتر از کبد (80 تا 90 گرم) است که مربوط به توده عضلانی بیشتر است. گلیکوژن در تارهای تند انقباض بیشتر از کند انقباض است. گلیکوژن عضله و کبد گلوکز خون (20 گرم) بر روی فقط 1800 کیلوکالری دارند که برای مصرف کالری روزانه اغلب بزرگسالان حتی در یک 24 ساعت کافی نیست.
|